มหาเทวีอธีนา

Παλλάδα Αθηνά

θεά της μάθησης και της δύναμης

δώσε μας σοφία

Pallas Athena,

goddess of learning and strength,

give us wisdom.

ในลัทธิศาสนา และเทพปกรณัมกรีก มหาเทวีอธีนา (Athena, Αθήνα)  เป็นเทพนารีที่ชาวกรีกให้ความเคารพนับถือมากที่สุดครับ

พระนามของพระแม่เจ้าองค์นี้ บางทีก็เขียนว่า อธีนี (Athene, Ἀθήνη) หรือ พัลลัส อธีนา (Pallas Athena/Παλλάδα Αθηνά)

พระนางทรงเป็นเทวีแห่งปัญญา ความกล้าหาญ แรงบันดาลใจ อารยธรรม กฎหมายและความยุติธรรม การสงครามที่ชอบธรรม คณิตศาสตร์ ความแข็งแกร่ง ยุทธศาสตร์ ศิลปะ งานฝีมือและทักษะต่างๆ

ว่ากันตามเทววิทยาจริงๆ แล้ว คติการบูชาพระแม่เจ้าองค์นี้มีมาก่อนยุคกรีกโบราณครับ พระนามของพระนางปรากฏในจารึกอักษรไลเนียร์บี (Linear B) ที่พบในซากโบราณสถานของ พระราชวัง คนอสซอส (Knossos) เมืองหลวงของอารยธรรม ไมโนอัน (Minoan) บนเกาะครีต (Crete) ซึ่งเจริญอยู่ในระหว่าง 2,700-1,500 ปีก่อนคริสตกาล

ภายหลัง ชาวกรีกได้แต่งเทพนิยายขึ้นมาใหม่ ให้พระนางทรงเป็นพระธิดาของ จอมเทพซีอุส (Zeus/ Ζεύς) กับ เทวีมีติส (Metis/Μήτις) เทพีแห่งความคิดและภูมิปัญญาช่าง

ซึ่งมีการทำนายอยู่แล้วว่า องค์เทวีมีติสจะให้การประสูติบุตรที่ทรงพลังยิ่งกว่าบิดา

เมื่อองค์เทวีมีติสตั้งครรภ์ จอมเทพจึงทรงกลืนพระชายาเข้าไปในพระอุทร และจากนั้นก็ทรงปวดพระเศียรอย่างหนัก ต้องให้ เทพฮีฟีสตุส (Hephaestus/Ήφαιστος) ใช้ขวานผ่าพระเศียรของพระองค์

แล้วมหาเทวีอธีนาก็ออกมาจากในพระเศียรนั้น ในรูปลักษณ์ของสาวสะคราญ สวมชุดนักรบและมีอาวุธครบมือ พระนางได้กลายเป็นพระธิดาที่องค์จอมเทพโปรดปรานที่สุดนับแต่นั้น

บทบาทที่เด่นที่สุดของมหาเทวีอธีนา คือทรงอุปถัมภ์การผจญภัยของวีรบุรุษในเทพนิยายกรีกหลายคนด้วยกันครับ

เช่น โอดิสซีอุส (Odysseus, Οδυσσέας กรีกออกเสียงว่า โอดิสเซอาส) ระหว่าง สงครามกรุงทรอย (Troy/ Τροία กรีกออกเสียงว่า ตรีอา) ใน มหากาพย์อีเลียด (Iliad/Ιλιάδα) และการผจญภัยระหว่างกลับบ้านของเขา ใน มหากาพย์โอดิสซี (Odyssey/Ὀδύσσεια)

เจสัน (Jason ภาษากรีกว่า อิยาโซนาส Ιάσονας) ผู้ตามหาขนแกะทองคำ

และ เพอร์ซีอุส (Perseus/Περσεύς) ผู้สังหารจอมอสุรี เมดูซา (Medusa, Μέδουσα) โดยประทานโล่ที่ขัดมันเป็นเงาวาวให้ เพื่อที่เขาจะได้มองเห็นจอมอสุรีโดยไม่ต้องมองหน้านางตรงๆ ซึ่งจะทำให้เขากลายเป็นหิน

แต่แม้จะทรงช่วยเหลือ และใกล้ชิดกับวีรบุรุษซึ่งล้วนแต่รูปงาม มหาเทวีอธีนาก็ไม่ทรงมีเรื่องชู้สาวกับชายใดเลยนะครับ

พระนางจึงทรงเป็นพระแม่พรหมจารี ที่ไม่ต้องพัวพันกับโศกนาฏกรรมของความรักความใคร่ เหมือนเทพเทวีองค์อื่นๆ นับว่าเป็นเทพนารีที่เคารพบูชาได้สนิทใจที่สุด ในลัทธิศาสนากรีกโบราณ

อย่างไรก็ดี มีเทพนิยายซึ่งกล่าวถึงพระแม่เจ้าองค์นี้ในแง่ลบอยู่บ้าง เช่นการแข่งขันทอผ้ากับ อรัคนี (Arachne กรีกออกเสียงว่า อะรัคคีนี Αραχίνη) ช่างทอผ้าที่เก่งที่สุดในโลก

นิยายเรื่องนี้ มีตำราเล่าแตกต่างกันไปครับ ที่รับรู้กันมากก็คือ การที่อรัคนีท้าแข่งทอผ้ากับเทพเจ้า ถือว่าเป็นการลบหลู่จาบจ้างคณะเทพทั้งปวง

เมื่อผลสุดท้ายปรากฏว่า เธอเป็นฝ่ายแพ้ มหาแทวีอธีนาจึงทรงใช้ปลายหอกแตะร่างเธอ ทำให้เธอกลายเป็นแมงมุม เพื่อเป็นตัวอย่างแห่งความกำเริบเสิบสานของเธอต่อไปชั่วกาลนาน

ซึ่งในทรรศนะของคนบูชาเทพ เหตุการณ์นี้ก็ไม่ถึงกับเป็นด้านลบของพระนางหรอกครับ เพราะเทพผู้ยิ่งใหญ่นั้น จำต้องมีทั้งพระเดชและพระคุณ

อีกทั้งการลบหลู่องค์เทพนั้น มีผลร้ายแรงเกินกว่ามนุษย์เดินดินคนหนึ่ง จะรับผิดชอบได้อยู่แล้ว

มหาเทวีอธีนา ทรงเป็นที่มาของชื่อกรุงเอเธนส์ (Athens) โดยตามตำนานกรีกเล่าว่า เมื่อชาวกรีกสร้างนครแห่งนี้ขึ้น ไม่รู้จะใช้ชื่ออะไรเป็นชื่อเมือง จึงมีการแข่งขันกันในหมู่ทวยเทพ เพื่อให้ได้รับสิทธิ์ในการตั้งชื่อเมืองใหม่แห่งนี้

ปรากฏว่า มีเทพชั้นผู้ใหญ่อยู่สององค์ ซึ่งทรงสำแดงเทวานุภาพเข้าตาชาวเมืองที่สุดครับ

คือ สมุทรเทพโพไซดอน (Poseidon กรีกออกเสียงว่าโปซีดอนนัส Ποσειδώνας) ซึ่งทรงเนรมิตม้าขึ้นมา

ซึ่งตอนแรกเป็นที่ประทับใจกันมาก เพราะม้านั้นใช้ประโยชน์ได้ทั้งแรงงาน การเดินทาง และการรบทัพจับศึก

ขณะที่มหาเทวีอธีนา ทรงเนรมิตต้นมะกอกขึ้นมา ซึ่งใช้ประโยชน์ได้เป็นอเนกประการเช่นกัน

นอกจากนี้ มะกอก ยังเป็นสัญลักษณ์ของสันติภาพ ในขณะที่ม้าเป็นสัญลักษณ์ของสงคราม

ชาวเมืองจึงตกลงใช้ชื่อเมืองว่า เอเธนส์ ตามชื่อของพระนาง เป็นการแสดงอุดมคติว่า เมืองนี้ให้ความสำคัญกับสันติภาพยิ่งกว่าสงคราม และมะกอกก็กลายเป็นผลไม้เศรษฐกิจสำคัญอันดับหนึ่งของกรีซมาจนปัจจุบันนี้ครับ

พระนามของมหาทวีองค์นี้ในคติโรมัน คือ มิเนอร์วา (Minerva) ซึ่งก็นับถือกันไม่น้อยกว่าชาวกรีก เทวรูปของพระนางที่ชาวกรีกสร้างไว้ และถูกทำลายไปมากในยุคหลัง ก็ได้อาศัยฝีมือช่างโรมันนี่แหละครับ ที่จำลองแบบไว้อย่างสวยงาม และเหลือรอดมาจนทุกวันนี้

ในวงการศิลปะยุโรป นับตั้งแต่คริสตศตวรรษที่ 17-18 คือ ยุคบาโร๊ค (Baroque) เป็นต้นมา ศิลปินผู้มีชื่อเสียงนิยมนำเรื่องราวในเทพปกรณัมกรีก-โรมันมาประขันฝีมือกัน มหาเทวีอธีนาก็มีโอกาสปรากฎพระองค์ในงานสวยๆ อยู่หลายชิ้นเช่นกัน

และพระนางก็ทรงเป็นที่นิยมมากเป็นอันดับต้นๆ ครับ

เพราะแม้จะไม่มีเรื่องรักๆ ใคร่ๆ หรือเรื่องประโลมโลกย์ แต่ก็ทรงเป็นที่เคารพรักในหมู่ปราชญ์ ผู้คงแก่เรียน และองค์กรต่างๆ ทั้งในด้านการศึกษา และการเมืองการปกครอง

ด้วยว่าในทรรศนะของชนชั้นสูงในยุโรป ซึ่งถือว่าตนเป็นผู้สืบทอดความยิ่งใหญ่ของอารยธรรมกรีก-โรมัน องค์เทพผู้เป็นสัญลักษณ์ของความยิ่งใหญ่นั้นอย่างแท้จริง คือ มหาเทวีอธีนา

ไม่ใช่เทพสำคัญองค์อื่นๆ ที่ล้วนมีแต่เทพนิยายอันหนาหนักด้วยกิเลสตัณหา และทิฐิมานะ จนไม่สามารถเป็นตัวอย่างในแง่ของศีลธรรม-คุณธรรมใอๆ ได้

ทุกวันนี้ ความนิยมในมหาเทวีองค์นี้แพร่หลายทั่วไป จนกลายเป็นเทพยอดนิยมอันดับหนึ่งของกรีก-โรมัน ยิ่งกว่าในช่วง 300 ปีที่ผ่านมา

จนถ้าใครไปเที่ยวกรีซ ก็ไม่ยากเลยครับ ที่จะพบเทวประติมากรรมของพระแม่เจ้าองค์นี้ ขายเป็นของที่ระลึกอยู่ทั่วไปในย่านจับจ่ายของนักท่องเที่ยว แม้ในเว็บไซต์ต่างๆ ก็มีการ design อย่างสวยงามหลากหลาย

แต่ถ้าคิดจะซื้อหามาเพื่อการบูชา เทวรูปที่สามารถนำมาทำพิธีเทวาภิเษก (Consecration) สำหรับตั้งบูชาได้ จะต้องมีรูปแบบเฉพาะ ซึ่งผมตั้งใจไว้วาจะกล่าวถึงใน blog นี้ด้วยครับ

และการเทวาภิเษก จะต้องเป็นไปตามเทวศาสตร์กรีกโบราณ ซึ่งหมายความว่า ผู้ทำพิธีดังกล่าวจะต้องรู้จักมนต์ภาษากรีก ดังตัวอย่างที่อยู่ด้านบนของหน้านี้ (จริงๆ มีมากกว่านี้) และขั้นตอนลำดับพิธี ซึ่งย่อมจะเกิดจากการที่ได้ “ต่อวิชา” มาอย่างถูกต้อง

ในช่วงเวลาที่ผมเขียน blog นี้ คนไทยจำนวนมากที่บูชาเทพตะวันตก ยังคงสนใจเพียงการมีเทวรูปสวยๆ มาจัดแท่นอวดเพื่อน ไม่สนใจในเรื่องของ มนต์พิธีที่เป็นของแท้ (Authentic) และไม่สนใจแม้แต่ประสบการณ์ ที่ควรได้รับจากการบูชานั้น

เป็นเหตุให้มีมิจฉาชีพ ในคราบของหมอดู หรือผู้วิเศษจอมปลอมต่างๆ เข้ามาหากิน โฆษณาชวนเชื่อให้ฟุ้งฝัน-เคลิบเคลิ้มกันไปวันๆ อย่างที่หาดูได้ทั่วไป

ถ้าจะบูชามหาเทวีอธีนา ต้องมีสติปัญญาครับ บูชาเรื่องจริง ของจริง แล้วจะได้รับผลที่เป็นจริง ซึ่งเปลี่ยนชีวิตของพวกคุณได้ย่างคาดไม่ถึง

ไม่ใช่แค่ได้เล่นสนุกไปวันๆ ครับ

...................................

หมายเหตุ : เนื้อหาในบทความนี้ มีลิขสิทธิ์ ใครจะนำไปใช้อ้างอิงที่ใด ไม่ว่าส่วนใดส่วนหนึ่ง หรือทั้งหมด จะต้องระบุ URL ของแต่ละบทความด้วย และห้ามนำไปใช้เพื่อการค้าโดยเด็ดขาด